×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

true
true

ویژه های خبری

true
    امروز  سه شنبه - ۲۹ اسفند - ۱۴۰۲  
true
true
الهام رحمانی و شیطانی – ملاک و معیار کشف و شهود

الهام رحمانی و شیطانی – ملاک و معیار کشف و شهود

سرویس دین و اندیشه پایگاه خبری مغان به نقل از سایت ضیاءالصالحین، چگونه می توان الهام رحمانی و شهودهای واقعی را از القائات شیطانی تشخیص داد؟

یکی از بحث های مهم هر علمی، ملاک های لازم برای ارزیابی ادعاهای مطرح شده در آن علم است، تا میزان قابل اعتماد بودن آن، در دست یابی به دانش مطابق با واقع به دست آید. علوم تجربی و عقلی برای رسیدن به واقع از حس و عقل سود می برند، اما عرفان نظری، از روش کشف و شهود قلبی برای مواجهه با حقایق هستی بهره مند است. عارف بر چه اساسی می تواند به شهودهای خویش اعتماد کند؟ آیا امکان خطا، همان گونه که برای دیگر منابع شناخت انسان وجود دارد، در مورد روش شهودی نیز هست؟ اگر چنین است، چه ملاکی برای تشخیص شهودهای صادق از شهودهای کاذب وجود دارد؟

در بیان عارفان می توان سه میزان برای علم عرفان به دست آورد:

۱. میزان عام یا شریعت،
۲. میزان خاص مبتنی بر تجربه های استاد و پیر سلوک، این دو میزان مورد اتفاق همه محققان عرفان است.
۳. عقل، که تنها در منابع متأخر عرفانی آمده است.

از آن جا که در میان این معیارهای سه گانه، میزان عام یا شریعت، نقش محوری و اساسی دارد، توضیحی درباره ی آن ارائه می دهیم و از توضیح ملاک های دیگر صرف نظر می کنیم:

شریعت یا میزان عام

عارفان در طول تاریخ عرفان، همواره بر این مسئله تأکید داشته اند که مشاهده های عرفانی، برای هر کسی که رخ دهد و در هر مرتبه ای که باشد، اگر مطابق با شریعت نباشد، کاذب است و قابل اعتماد نمی باشد.

بنابراین، شهودهای عرفانی همواره باید از ناسازگاری با حقایق دینی به دور باشند، تا بتوان به عنوان حقایق بر آنها تکیه کرد. شریعت را نیز بدان سبب میزان «عام» نامیده اند که برای همه اشخاص و در تمام حالت ها و شرایط، معیار تلقی می شود؛ بر خلاف میزان خاص که با توجه به حالت ها و استعدادهای افراد، معیارهای خاصی را برای محک زدن تجربه ارائه می دهد که لزوماً بر تجربه های مشابه، در حالت ها و اوقات متفاوت و افراد دیگر، قابل انطباق نیست.

آنچه عارفان را وا می دارد که شریعت را چونان میزانی عام برای ارزیابی شهودهای عرفانی مطرح کنند، این قاعده کلی است که همواره باید کشف هایی را که در مراتب و مراحل سلوکی نازل تر رخ می دهند، با محک تجربه های عرفانی عالی تر سنجید. حال باید دید عالی ترین کشف ها و مشاهده های عرفانی از نظر عارفان، از آنِ چه کسی است؟

از نظر عارفان، بالاترین مقام های کشفی که با بالاترین مقامات سلوکی متناظر است و از آن به «کشف تام» یا «کشف اتم» تعبیر می شود، به رسول مکرم اسلام، خاتم رسل(صلی الله علیه وآله) اختصاص دارد؛ زیرا پیوند وثیقی میان مراتب «طهارت» و مراتب و درجات «کشف» وجود دارد. هرچه جان انسان پاک تر و دورتر از کدورت های دنیوی و ظلمانی باشد، کشف او منزه تر از انحراف ها خواهد بود. تعبیری که عارفان بویژه در اشاره به طهارت معنوی انسان به کار می برند، «مزاج روحانی اعدل» است.

همان گونه که در بحث های طب سنتی، بدن دارای مزاجی دانسته می شد که مرکب از تمامی عناصر فعال در آن است، عارفان درباره ساحت معنوی انسان نیز معتقدند که ساختار روحانی وی ترکیبی دارد که از آن به مزاج معنوی و روحانی تعبیر می شود. روح انسان بنابر ترکیب ویژگی های فطری و اکتسابی خود، این مزاج را می یابد. هر اندازه اعتدال و استقامت در ترکیب این مزاج بیشتر باشد، مکاشفه ها و شهودهای انسان شفاف تر خواهد بود. این که در احادیث ما وارد شده است که در هر انسان ترکیبی از جنود عقل و جهل، یعنی ملکات روحانی و ملکات نفسانی، وجود دارند، شاید تفسیری بر همین عنوان «مزاج روحانی» باشد.

در روایت معروفی نقل می شود که عقل و جهل، هر کدام هفتاد و پنج جند(سپاه) دارند.[کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۲۱- ۲۳، کتاب عقل و جهل، ح ۱۴، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق] در این میان، در برخی از انسان های برگزیده، تنها جنود عقل هستند که ترکیب مزاجی را تشکیل می دهند و در جان آنها از جنود جهل خبری نیست. این چنین مزاجی، مزاج اعدل خواهد بود.

اهل معرفت بر این باورند که با تشکیل مزاج اعدل، هر شهودی که برای این جان پاک رخ می دهد، حق صُراح و کشف تام خواهد بود؛ به دلیل آن که طهارت نوعی نیروی فرقان در انسان ایجاد می کند که می توان با بهره مندی از نور آن، از ورطه توهم ها و خیال های صرف در امان ماند، هر چه مزاج روحانی انسان به مزاج اعتدالی نزدیک تر باشد، مکاشفه های وی صحیح تر می گردد. مقام «مزاج اعدل» تعبیر دیگری از مقام «عصمت» است.

از همین رو «کشف تام محمدی» باید معیاری برای سنجش تمام مکاشفه های عرفانی قرار گیرد. این کشف تام، از نظر عرفا، چیزی نیست جز مجموعه حقایقی که در قالب دین مبین اسلام از سوی حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) ابلاغ گردیده است.[ر. ک: یزدان پناه، سید یدالله، مبانی و اصول عرفن نظری، ص۷۸ – ۸۱، قم، موسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ۱۳۸۸ش]

منبع خبر : ضیاءالصالحین
true
true
true
true

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

- کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است
- آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد


false